سخت‌جانی (Grit) چیست و چرا بدون داشتن این ویژگی، نمی‌توان به موفقیت رسید؟

شب‌‌های هجر را گذراندیم و زنده‌ایم
ما را به سخت‌جانی خود این گمان نبود
(شکیبی اصفهانی)

اگر در مصاحبه‌هایی که با برخی از موفق‌ترین افراد روی زمین شده گشت‌و‌گذاری بکنید، یک نکتهٔ مشترک را تقریباً در همۀ آنها خواهید یافت:

آنها هرگز از اهداف بزرگ خود دست نمی‌کشند.

تحقیقات نشان می‌دهند سخت‌جانی، پایمردی یا Grit، بهتر از هر عامل دیگری می‌تواند موفقیت را پیش‌بینی کند. «تواناییِ ادامه دادن مسیر علی‌رغم مشکلات و ناکامی‌ها»، مهم‌تر از ضریب هوشی، ویژگی‌ها، یا سایر عوامل بیرونی ــ نظیر نوع تربیت و چگونگی بار آمدن یا محیط پیرامون شما ــ موجب موفقیت شما خواهد بود.

اما «تسلیم نشدن» واقعاً به چه معناست؟ منظور ازسخت‌جانی یا پایمردی دقیقاً چیست؟ چطور می‌توانید در رویارویی با مشکلاتی که بزرگ‌تر از خود زندگی به نظر می‌رسند، استقامت به خرج بدهید؟ چطور می‌توانید وقتی که در آستانۀ از پا در آمدن هستید و همۀ تلاش‌هایی که تا کنون کرده‌اید بی‌نتیجه مانده‌اند، باز هم به راهتان ادامه دهید؟

و اینجا، یک سؤال مهم پیش می‌آید: آیا اصلاً لازم است به راه خود ادامه دهید؟

آیا اصلاً لازم است به راه خود ادامه دهید؟

اگر در حال انجام کار اشتباهی باشید، پایمردی به هیچ دردی نمی‌خورد. دوست عزیزم محمود پیرحیاتی، مربی تحول فردی و نویسندهٔ کتاب «فقط آویزان خودت شو»، تعریف جالبی از تحول فردی ارائه می‌دهند از این قرار: «ثبات در مسیر درست». یعنی اگر مسیر ما درست نباشد، تلاش و عرق ریختن و ثابت‌قدم بودن، ما را به سرمنزل مقصود نمی‌رساند. به عبارت دیگر، پشتکار و استقامتِ نسنجیده، مانع از رسیدن شما به اهدافتان می‌شود.

ست گادین، نویسندۀ معروف و پرطرفدار، در کتاب خود با عنوان «شیب: فواید شگفت‌آورِ اینکه بدانید چه موقع تسلیم شوید (و چه موقع سماجت کنید)» به این نکته اشاره می‌کند که اگر خیال ندارید تمام سعی خودتان را بکنید، بهتر است اصلاً دست بکشید.

در نتیجه، قبل از آنکه یاد بگیرید چطور به راه خود ادامه بدهید، مهم‌ترین سؤالی که باید از خود بپرسید این است که «آیا اصلاً لازم است ادامه بدهم؟ یا بهتر است دست بکشم؟» اگر می‌خواهید جواب صحیح این سؤال را پیدا کنید، اول لازم است کمی بیشتر در مورد مفهوم «شیب» کند و کاو کنیم.

درک مفهوم شیب

نمودار زیر مفهوم شیب را نشان می‌دهد:

وقتی کاری را شروع می‌کنید ابتدا یک دورۀ کوتاه و خوشایندِ پیشرفت سریع را تجربه می‌کنید: اولین کاهش یکی دو کیلوییِ وزن‌تان را تجربه می‌کنید، اولین فروش خود را انجام می‌دهید، اولین جمله را به یک زبان خارجی می‌گویید، یا با موتورسیکلت خود اولین کیلومتر را طی می‌کنید. (در دورهٔ «در جست‌وجوی افسانهٔ شخصی»، از این به «بخت تازه‌کارها» یاد می‌کنیم؛ چون جهان هستی می‌خواهد که من و شما رؤیای خودمان را به واقعیت درآوریم و آن را زندگی کنیم. برای همین، نشان می‌دهد که این رؤیا، شدنی است.)

اما بعد از این دورۀ لذت‌بخش اولیه، کار سخت‌تر می‌شود. دیگر چندان به‌سرعت پیشرفت نمی‌کنید، یا حتی بد‌تر، احساس می‌کنید گیر کرده‌اید و نمی‌توانید از موانع بگذرید.

ست گادین در کتاب خود می‌گوید که اگر کاری ارزش انجام دادن داشته باشد، احتمالاً در ضمن این تجربه شیبی وجود خواهد داشت. این شیب، نوعی کمبود یا مضیقه ایجاد می‌کند، و آن هم به نوبۀ خود به یک ارزشِ استثنایی می‌انجامد که فقط عدۀ انگشت‌شماری که بتوانند تاب بیاورند، دارای آن خواهند شد.

به عبارت دیگر، باید نشان بدهیم که شایستهٔ آن موفقیت و گنج هستیم. سعدیِ جان هم که می‌فرماید نابرده رنج، گنج میسّر نمی‌شود، نظر به همین معنا داشته است. هرچند به قول استادم محمود معظمی،‌ اگر واقعاً عاشق کارمان باشم، رنج را نه رنج، که عشق خواهیم دید و خواهیم گفت: ناداشته عشق، گنج میسّر نمی‌شود. و یا به قول مولانای عزیز، با این همه این رنجِ شما، گنج شما باد. در داستان کیمیاگر نوشتهٔ پائولو کوئلیو هم، که دورهٔ در جست‌وجوی افسانهٔ شخصی بر پایهٔ آن شکل گرفت، همین فرایند را می‌بینیم. اینکه چطور سانتیاگوی چوپان رؤیایی را دید، سختی‌هایی را تحمل کرد و با عبور از آنها قوی‌تر شد، و سرانجام گنج خودش را یافت.

در هر حال، خوب است بدانید هرچه بیشتر این شیب یا سربالایی را تحمل کنید و طاقت بیاورید (یک بار دیگر نمودار بالا را ببینید)، به موفقیت نزدیک‌تر خواهید شد. با این همه، اغلبِ افرادی که خود را در این شیب می‌یابند، قبل از آنکه بتوانند از آن عبور کنند، تسلیم می‌شوند.

در بعضی موارد، افراد تصمیم درستی می‌گیرند، به این معنی که وقت و تلاش خود را برای کاری که از اول نباید شروع می‌کردند، هدر نمی‌دهند. اما در موارد دیگر، همۀ پیشرفتی را که تا این مرحله به دست آورده بودند، به باد می‌دهند.

اما چطور می‌توانید تصمیم بگیرید که دست بکشید یا ادامه دهید؟

این یکی از پرسش‌هایی است که در دورهٔ آنلاین «سخت‌جان‌ها» (چگونه بر مشکلاتی که بزرگ‌تر از زندگی به نظر می‌رسند غلبه کنیم و به سمت اهدافمان پیش برویم؟) به آن پاسخ خواهیم داد. توضیحات بیشتر دربارهٔ این دوره را اینجا می‌توانید بخوانید.

توضیحات دربارهٔ این دوره (لطفاً کلیک کنید)